Sun’iy aql yoki “SA” endi yangiliklarda berilayotgan xabarlarda tez-tez paydo bo’lmoqda. SA-ning jamiyatga ta’siri sarlavhalarda yaqqol ko’rinmoqda. SA ish o’rinlarini ko’payshiga yoki aksincha, bizni ishsiz qoldirishga qodirmi? Robotlar, fantastik filmlardagi kabi, bizni tutqunlikda ishlatishi, va biz - insoniyat, hayot kechirish uchun tirikchilik vositalaridan mahrum bo’lishmiz va umrbod (abadiy) halokatga mahkum bo’lishimiz haqiqatmi?
Hozir barcha idoralarda ish joylari turli mashinalar bilan jihozlangan: ular kofe qaynatishadi, yozma hujjatlarni terish va qo’ng`iroqlarni efirga uzatish imkonini beradi.. Albatta, ushbu barcha uskunalarning o’zi (ya’ni inson yordamisiz), bir to’da temir - tersak va simlarni ifodalaydi. Ammo mutaxasisslarning taxminiga ishonadigan bo’lsak, yaqinda idoradagi ish joylarida faqat robotlar ishlashadi! Sun’iy aql shunchalik jadal rivojlanyaptiki, bir necha yillardan keyin kundalik ishlar to’liq mashinalar zimmasiga yuklanadi.
Ha, hayratlanarli kashfiyotlar o’ziga rom etmoqda. Ammo, haqiqatda, SA kundalik ishlarda inson o’rnini bosadi degan aniq ma’lumotlar yo’q.
Yaqinda Buyuk Britaniyada 2000 nafar idora ishchilari o’rtasida so’rov o’tkazildi va shu narsa aniqlandiki, ularning 68% sun’iy aql kabi ilg`or texnologiyalar tufayli rivojlanishmoqda. Ularning fikricha, hech bir o’ta aqlli mashina inson qobiliyati o’rnini bosa olmaydi. Ishchilar robotlarning idora ishlarida yordam berishiga umid qilishadi, ammo bundan ortig`iga emas.
Texnologiyalar ish joylariga allaqachon tatbiq etilgan. Ko’pchilik idora ishchilari bunga ijobiy qaraydilar va ular ish kunini yaxshilaydi, yanada samarali ishlashga yordam beradi, o’z jamoadoshlari bilan muloqot qilishga imkon beradi deb hisoblaydilar. Shu bilan birga ko’pgina ish o’rinlari “qog`ozsiz” faoliyat yuritmoqda, istalgan joyda istalgan vaqtda ishlashga imkon beradigan bulutli hisoblash xizmatlari qo’llanilmoqda, ayrimlar esa xodimlarning mehnat unumdorligini kuzatish uchun hatto ma’lumot tashuvchilardan ham foydalanishadi.
SA ishga tushirish
SA choy yoki kofe damlab berishni taklif qilishi dargumon, ammo tadqiqotlar ishchilarning sun’iy aql bajarishi lozim bo’lgan bosh vazifalarni haqiqatdan aniqlab berdi:
(46%) – loyihalar va uchrashuvlar to’g`risida eslatish;
(36%) – ish mavzusi bo’yicha tadqiqotlarda yordam berish;
(30%) – elektron hujjatlarni va ma’lumotlarni izlashda sun’iy aqldan foydalanishni istaydilar. Ko’rinishicha, idora ishchilari SA-da yordamchi kuchni ko’rishadi, ammo bundan muhimroq va innovatsiyali vazifalarni hal etishda yordam bera oladigan texnologiyalarni ko’rishmaydi.
Masalan:
16% odamlar ijodiy takliflar yoki yoziladigan kontent g`oyalari uchun sun’iy aqldan foydalanishga tayyor;
xuddi shuncha (16%) kishi murojaatlarga javoban elektron xatlar yoki hajmi katta hujjatlar vositasida sun’iy aqldan foydalanishni istaydilar;
sun’iy aql ishlab chiqaruvchi Celaton kompaniyasining ijrochi direktori Endryu Andersonning ma’lum qilishicha, yaqinda idora ishchilari bo’lmasligi mumkin, bu esa mehnat bozoriga jiddiy ta’sir qiladi.
Ammo sun’iy aqlning rivojlanishini to’xtatib bo’lmaydi. Robotlar gapirishni va harakatlanishni o’rganib bo’lishdi, ular endi fikrlash va tahsil olishni biladilar. Mashinalar vazifalarni kundan - kunga yaxshiroq eplashi mumkin, bu esa ularning mehnat samaradorligini ancha oshiradi. Agar dastlab inson ishtiroki talab etilsa, bu holda robot o’rgatilgan narsani xotirasida saqlab qoladi, va keyinchalik yordam so’ramaydi.
Mutaxasissning ta’kidlashicha, robotlar butun boshli hujjatlarni o’qiydigan va tushunadigan, yozma namunalarni bitta qilib yig`adigan bo’lishadi. Boz ustiga, robotlarni hujjat to’ldirishga, balki mualliflik matnlarini yozishga ham o’rgatishadi.
Bularning barchasi fantastik kinofilmdan olingan sahnalarga o’xshab ketadi. Ammo, to’qima – bu haqiqat emas. Va avvalgidek, faqat inson ijod qilish qobiliyatiga ega. Robotlarga erkin iroda in’om etilmagan. Ularning oldida qanday vazifalar turmasin, ularni, vazifalarni bajarish uchun dastur kiritadigan inson ko’rsatmasi bo’yicha, kerakli tugmacha bosilganda bajaradi. Shuning uchun bizning ish o’rinlarimizni olib qo’yadigan va millionlab ishchi kuchini ko’chaga chiqarib tashlaydigan aqlli mashinalardan qo’rqish kerak emas.
Ha, sun’iy aqlning yordamchi ishchi va idora kichik xizmatchisi vazifalarini bajarishga qurbi etadi. Ha, SA birmuncha erkinlikka erishish uchun barcha imkoniyatlarga ega. Ammo SA ishchilar uchun xavfli emas. Va, vahimaga tushish uchun asos yo’q. Garchi, kim biladi deysiz, balki 50 yillardan keyin, biz ish o’rni uchun robotlar bilan kurashishimiz mumkin bo’lar. Tasavvur qiling, robotga tushlik, chekib olish uchun tanaffuslar kerak emas. Ular sutkada 24 soat ishlashga qodir. Garchi, ularga ham “kasallik varaqasi” olishga to’g`ri keladi, faqat, gripp tufayli emas, balki biron bir tizimning ishdan chiqishi sababli...
